Belirli davranışbiçimlerinin toplumda yerleşmesi ve bu davranışların tekrarlanma-sı zorunluluğu inancının yaygınlaşmasıyla örf ve adet kuralları oluşur. Bireylerinalışkanlıklarına benzer şekilde toplumların da örf ve adetleri vardır. Bu kurallar,kaynağının ve yaptırımlarının ilahi olmamasıbakımından din kurallarından ayrılır.
Ahlak kurallarının temelde bireysel değerler olmasına karşın örf ve adetler, toplumsal değerlerdir.
Ayrıca, örf ve adette biçim, görünüş düzenlenir, ahlak ise zihniyetitemel alır." Bu nedenle iyi niyetten doğmayan bir davranış, örf ve adetin istem ve gereklerine uysa da ahlaksal nitelik kazanamaz. Sözgelimi salt gösteriş için yardımdabulunan bir kimsenin davranışı örfe uygun kabul edilirken, ahlak bakımından budavranış onanmaz.
"Örf kavramı, bilmek ve tanımak anlamına gelmektedir. Adet ise izlene izlene alış-kanlık haline gelen davranışları ifade eder. Örfün anlamında iyilik bulunurkenadetler kötü alışkanlıklar şeklinde de görülebilir. İki kavram arasında fark bulun-masına rağmen bir arada veya tek başlarına yukarıda belirtilen anlamda kullanılmaktadırlar. Örf ve adete yerine töre de denmektedir.
Örf ve adet kuralları, genel ve özel olmak üzere iki kategoride ele alınabilir. Toplumdaki herkesi ilgilendiren genel nitelikli kuralların yanısıra, belirli bir meslekle il-gili olan ve bu meslek mensuplarınca benimsenen özel nitelikli örf ve adet kurallarıda vardır.
Ayrıca, ülkenin belli bir bölgesinde veya ilinde sosyal ilişkileri düzenleyen yerel örf ve adetlerden de söz edilebilir.Bir davranışmodelinin örf ve adet kuralıolarak kabul edilebilmesi için bazışartlarıtaşıması gerekir. Bu koşullar şunlardır:
Kesinlik
İlk koşul, örf ve adet kuralının anlam ve içeriği konusunda tartışma olmama-sıdır. Örf ve adet kuralının anlamıtoplum üyeleri tarafından açıkça bilinmeli vebenimsenmelidir.
Akla uygunlukİkinci olarak bu kurallar, akla uygun, kabul edilebilir olmalı, saçma olma-malıdır. Hemen belirtmek gerekir ki akla uygunluk ve saçmalık toplumdantopluma değişebilir; ama önemli olan kabul edildiği toplumun değerleridir.
Süreklilik, eskilik
Bir davranış modelinin örf ve adet kuralı niteliğini taşıması için, sürekli şekilde, kesintisiz ve eskiden beri uygulanmasıgerekir. "Örf ve adet kuralının çok eski zamandan beri varolmasıve uygulanıyor bulunmasıgereklidir. Öyle ki kuralın ne zaman ortaya çıktığınıyaşayan herhangi bir kimse hatırlamamalıdır."
Genel inanç
Örf ve adet kuralının iyi, doğru olduğu inancının toplum üyelerinin bilinci-ne yerleşmiş olması bir diğer koşuldur. İnsanlar, bu kuralların haklı olduğunainanmalı, uygulanması zorlamaya dayanmamalıdır.• Kanuna ve hukuk sisteminin genel esaslarına aykırı olmamakToplumsal ilişkileri düzenleyen örf ve adet kurallarının hukuk düzeni ile çe-lişmemesi gerekir. Yasalara ve hukuk sisteminin genel esaslarına aykırı kural-ların örf ve adet kuralı olarak uygulanması söz konusu olamaz.
Çarş. Haz. 20, 2007 12:33 am